Nhân dân ta thường dùng cây sài đất để trị mụn, chữa viêm cơ, sốt xuất huyết, giải độc tiêu viêm và trị viêm tuyến vú. Ngoài ra sài đất còn có khả năng chữa thoái hóa đốt sống lưng và một số bệnh xương khớp khác.
Cây sài đất có tên khoa học là Wedelia chinensis (Osbeck) Merr. Họ cúc – Asteraceae hay ở nhiều nơi gọi cây sài đất là húng trám, ngổ núi, cúc nháp, hoa múc. Ở một số vùng địa phương hay ngắt sài đất ăn sống như ăn rau húng, nhưng khi vò nát cây ra lại có mùi hương của quả trám nên được gọi là húng trám. Một số vùng khác gọi là ngổ núi vì trông như cây rau ngổ song nó có thể mọc bò trên vách núi.
Sài đất là loại cây mọc bò lan, bò sát mặt đất. Đặc điểm mọc lan, mọc tới đâu ra rễ tới đó, từng khúc thân có thể trở thành một cây độc lập khi chúng được ngắt ra khỏi thân chính.
Cây sài đất có thân màu xanh, lá gần như dính sát vào thân, không có cuống, mọc đối nhau, hình bầu dục, mép có răng cưa nhỏ, phủ lông ở mặt trên cũng như mặt dưới của lá. Hoa mọc thành cụm hoa, mọc ở đầu, màu vàng tươi. Cần phân biệt sài đất với cây lỗ địa cúc hoặc sài hồ. Sài đất được thu hoạch lúc đang ra hoa, sài đất dùng toàn cây, có thể dùng cây tươi hoặc sấy khô đều được cả.
Trong Y học cổ truyền, sài đất có vị ngọt, hơi chua, tính mát, quy kinh can, thận, có tác dụng thanh nhiệt, tiêu độc, tiêu viêm, tiêu đờm, cầm ho, mát máu, mát gan, chữa viêm cơ, viêm bàng quang, viêm tuyến vú, cảm mạo, sốt liên miên, mụn nhọt, lở loét ngoài da. Thường dùng sài đất tươi, có thể dùng khô nhưng tác dụng không bằng tươi. Sau đây xin giới thiệu một số tác dụng của cây sài đất.
Bài thuốc trị rôm sảy ở trẻ em: Dùng sài đất 50g nấu nước tắm, tắm lên vùng bị rôm, lấy bã sài đất xát nhẹ vào vùng có rôm sảy, phòng chạy sởi.
Bài thuốc trị rôm nổi thành đám: Sài đất 100g, giã nát, cho thêm chút muối ăn, cho thêm 100ml nước đun sôi để nguội, vắt lấy nước chia 2 lần uống trong ngày. Bã có thể dùng đắp lên nơi có rôm nổi thành đám mảng trong vòng 30 phút. Hoặc có thể dùng cây khô, ngày dùng 50g thêm nửa lít nước, sắc và cô cho đến khi còn 200ml, chia 2 lần uống trong ngày.
Trị viêm gan, vàng da: Kim ngân 20g, sài đất 20g, thổ phục linh 20g, cam thảo đất 12g. Các vị thuốc này sắc uống, sắc từ 300ml còn 100ml. Sắc 2 lần, thu lấy 200ml nước để uống, chia ra 2 lần, mỗi lần uống 100ml. Uống liền trong 1 tháng, nhiễm độc gan sẽ được giảm bớt.
Trị viêm bàng quang: Sài đất 30g, liên kiều 20g, bồ công anh 20g, mã đề 20g, cam thảo 16g. Sắc uống ngày 1 thang chia 2 lần.
Bài thuốc thông sữa tiêu viêm: Sài đất 30g, bồ công anh 30g, huyền sâm 16g, xuyên khung 12g, sa tiền tử 16g, thông thảo 12g, kim ngân hoa 16g, hoàng cầm 12g, liên kiều 16g, chỉ thực 8g, tạo giác thích 6g, thanh bì 8g, sài hồ 8g, thạch cao 16g. Sắc ngày 1 thang, uống chia 2 lần. Bài thuốc này để chữa viêm tuyến vú, vú bị sưng đau do tắc tia sữa.
Bài thuốc giảm sưng vú: Sài đất 20g giã nát đắp lên tuyến vú bị sưng đỏ viêm. Ngày đắp 2 lần, mỗi lần 60 phút sau đó nhấc ra rửa lại với nước sạch.
Bài thuốc trị viêm nhiễm phần mềm: sài đất 20-30g, rửa sạch, giã nát đắp lên vùng cơ, da, phần mềm bị viêm tấy lan tỏa hay khu trú, viêm quầng, áp xe đầu đinh, viêm ở khớp xương, ở răng, ở vú, sưng bắp chuối, mụn nhọt, chốc đầu, đau mắt. Không dùng trong trường hợp viêm đã chuyển sang giai đoạn mưng mủ, áp xe hóa.
Bài thuốc thanh nhiệt: Dùng cây sài đất rửa sạch, ăn sống như rau với thịt hay cá. Mỗi ngày ăn từ 100-200g, có tác dụng thanh nhiệt, làm mát, thải trừ độc cho gan.
Bài thuốc thanh vị nhiệt thang: Sài đất 16g, thạch môn 12g, thục địa 16g, rễ cỏ xước 10g, thạch cao 16g. Sắc ngày 1 thang uống chia 2 lần. Bài thuốc này trị miệng hôi, miệng lưỡi nhiệt, chân răng sưng mủ, ăn nhiều chóng đói, đau bụng cả lúc no và lúc đói.
Bài thuốc trị mụn nhọt ngoài da: Sài đất 30g, thổ phục linh 12g, kim ngân hoa 10g, bồ công anh 12g, ké đầu ngựa 10g. Sắc uống ngày 1 thang. Ngoài ra kết hợp dùng sài đất giã nát xoa đắp, nấu nước tắm.
Bài thuốc trị ngứa do mụn: Sài đất 15g, kim ngân hoa 12g, thiên liên kiện 8g, diệp hạ châu 10g, nhân trần 10g, ngưu tất 12g, hà thủ ô 12g, sinh địa 15g, cam thảo 4g, thạch cao 6g, sa sâm 12g. Sắc ngày 1 thang uống chia 2 lần.
Bài thuốc ngứa da có mọc mụn trên da: Sài đất 15g, kim ngân hoa 12g, cam thảo 4g, ké đầu ngựa 6g, liên kiều 10g, nhân trần 12g, sa sâm 12g, tân quy 15g. Sắc uống ngày 1 thang lấy 300ml uống chia 2 lần. Bài thuốc này có thể trị ghẻ lở , ghẻ ruồi, ngứa, mọc mụn toàn thân. Nếu trẻ em từ 4 tuổi đến 12 tuổi uống lượng bằng 1/3 thang thuốc trên.
Sài đất tắm cho bé: Ngoài việc sử dụng cây thuốc để chữa rôm sảy cho bé, cũng có thể sử dụng để tắm cho trẻ cũng rất hiệu quả.
Chuẩn bị phòng tắm cho trẻ sao cho kín gió, nhiệt độ mát met khoảng 27-28 độ C. Chuẩn bị chậu tắm và khăn lau cho trẻ sơ sinh và một tí lá sài đất. Lấy lá cây mang đi rửa sạch sau đó vò nhàu rồi đun sôi trong nước để tắm cho trẻ hằng ngày. Như vậy vừa hết rôm sảy vừa sạch do cho bé.
Lưu ý: Cần tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi dùng sài đất trị bệnh tại nhà
Hỏi ý kiến bác sĩ khi dùng sài đất cùng lúc với thuốc điều trị bệnh trong tây y vì chúng có thể tương tác gây ra phản ứng phụ có hại cho sức khỏe.
Cây sài đất rất dễ bị nhầm lẫn với cây lỗ cúc địa thường có lá ngắn hơn, hoa có hình dáng tương tự như sài đất nhưng màu vàng nhạt.
Thanh Hiển
nguồn: https://soyte.hanoi.gov.vn/y-hoc-co-truyen/-/asset_publisher/4IVkx5Jltnbg/content/tac-dung-cua-cay-sai-at
Keywords: Ahn Thảo Mộc
